ASTA bioscoop

Terwijl hij wordt aangekeken door één van de passerende voorbijgangers neemt een Duitse militair vanaf een terras aan het Spui in Den Haag een foto. De man voor hem heeft een drankje, er scheert een fietser voorbij en aan de overzijde van de straat staan een paar auto’s geparkeerd. In de eerste oorlogszomer heeft het gewone leven zijn beloop. Het zal de fotograaf niet zozeer om het straatbeeld gaan, maar om het affiche op het tegenover gelegen bioscooptheater ASTA. De grote filmzaal met twaalfhonderd zitplaatsen, vernoemd naar de toen populaire Deense actrice Asta Nielsen die in 1920 ook in de Haagse Dierentuin had opgetreden, opende op eerste kerstdag 1921 en had een chique inrichting. Er draait in 1940 een film met Zarah Leander in de hoofdrol, destijds een bekende Zweedse zangeres en actrice die tot eind 1942 voor het Duitse Universal-Film Aktiengesellschaft (UFA) werkt. De film gaat over een fictieve relatie tussen de Russische componist Tschaikowsky en een ongelukkig getrouwde aristocratische vrouw die verliefd op hem wordt en in het geheim geld geeft. De UFA-film is opgenomen in de Tempelhof Studio’s in Berlijn en ging op 13 augustus 1939 op het filmfestival van Venetië in première. UFA is op dat moment de belangrijkste filmstudio in Duitsland en in de filmindustrie een van de grootste ter wereld.

De nazi’s krijgen vanaf 1933 steeds meer zeggenschap over de inhoud van films en Leanders rol tijdens de oorlog is dan ook omstreden. Vanaf 1940 bepaalt de bezetter welke films worden vertoond. Behalve enkele oude Nederlandse en Belgische films komen alleen Duitse, Oostenrijkse en nagesynchroniseerde films uit asmogendheden door de censuur. De bioscopen spelen een grote rol in het verspreiden van de nazipropaganda. Het Duitse UFA Wereldnieuws of Nederlandse Polygoon-journaal (later ToBis Hollandsch Nieuws geheten) behoren tot het verplichte programma en zijn voor de bevolking een belangrijke nieuwsbron. Het gekleurde nieuws is pro-Duits en in de vele items komt de provincie Zuid-Holland regelmatig aan bod zoals in week 13, 1942: ‘De W.A. ruimt ergerlijke toestanden op in Haagsche Hofjes’ of in week 19, 1943: ‘1500 kinderen te gast bij de W.A. te Den Haag’ (WA = Weerafdeling van de NSB). Ook worden antisemitische films als Der ewige Jude en Jud Süss en propagandafilms van de NSB en SS in meer dan honderd bioscopen verplicht vertoond. Bij gebrek aan beter vertier kijken de mensen toch, en de zalen zijn tot eind 1944 dan ook alle dagen van de week goed gevuld. Het gebouw op de foto bestaat nog steeds en de iconische naam ASTA is recent op de gevel teruggebracht.

Geraadpleegde bronnen:
nl.wikipedia.org/wiki/ASTA.
nl.wikipedia.org/wiki/Zarah_Leander.

Meer foto’s in: Dagelijks Zuid-Holland