De kleinste bunker

Ergens in de Hollandse duinen schalt een Duitse militair bevelen vanuit een schijnbaar merkwaardige en grotendeels gecamoufleerde opening op maaiveldniveau. De ronde ring is de bovenkant van een gewapend betonnen kleine bunker, een Ringstand. Het bouwwerk met een muur- en dakdikte van veertig centimeter wordt in de grond verzonken aangelegd, zodat de bovenzijde op gelijke hoogte ligt met het omringende terrein. Zo kan een (mitrailleur)schutter verdekt vuur uitbrengen op de vijand en heeft hij, of een waarnemer, een veilige positie met een 360 graden blik- en schootsveld. Achter deze gevechtsruimte met een 8-hoekig of rond gat aan de bovenzijde, ligt de lager gelegen afwachtingsruimte annex munitievoorraadplaats met de ingang. Het hoogteverschil tussen beide ruimten kan variëren en wordt overbrugd met enkele betonnen treden, afhankelijk van het reliëfverschil in de natuurlijke omgeving. In de meeste gevallen verbindt een loopgraaf de Ringstand met een manschappenbunker of andere verdedigingsposities in een stelling. Het ontwerp bestaat overigens niet alleen als losstaande constructie, maar maakt ook integraal onderdeel uit van grote manschappen- of geschutsbunkers, waar het veelvuldig op een hoek of in een vleugelmuur is toegepast. De tijdens de oorlog breed ingeburgerde tweede naam voor het bouwwerk luidde Tobrukstand, of kortweg Tobruk, een verwijzing naar de gelijknamige plaats in Libië. Hier troffen Duitse troepen voor het eerst dergelijke bouwwerken aan, die daar in 1941 door het Italiaanse leger waren gebouwd. De Festungpioniere, de Duitse vestinggenisten, kopieerden het model, waarna het efficiënte en effectieve ontwerp tot aan het einde van de oorlog is gebouwd in meer dan twintig varianten. Er zijn gestandaardiseerde ontwerpen voor de opstelling van mitrailleurs, vlammenwerpers, mortieren en kanonnen. De meest voorkomende variant is die als observatie- of mitrailleuropstelling, zoals op de getoonde foto. Dit valt duidelijk af te leiden uit de metalen draaikrans voor het affuit. In de gehele kustverdedigingslinie komen aan de periferie van bunkercomplexen duizenden van dit soort kleine bunkers voor. Het is daarmee het meest gebouwde standaardtype verdedigingswerk van de Atlantikwall.

Meer foto’s in: Bunkers & stellingbouw