Een macabere grap

De Duitse militairen hebben naast hun dagelijkse dienstaken veel vrije tijd. Een groot deel brengen ze hiervan door in hun stellingen. Uit verveling of stoerdoenerij verzinnen de mannen van alles. Nabij Marine-Seeziel-Batterie Noordwijk spelen vier Marine-artilleristen bijvoorbeeld een fusillade na. Eén soldaat staat naast een aangelegd verhard pad in het duin, terwijl twee helmdragende mannen hun wapen aanleggen om op bevel te vuren. Een derde militair op de achtergrond leunt op een schep en kijkt lachend toe. Het is niet duidelijk of hij dit stuk gereedschap toevallig vast heeft, of dat hij hier de fictieve grafdelver is. De macabere grap toont onbewust de duistere kant van de oorlog: de gruwelijke situaties en gebeurtenissen die zelden voorkomen in de verzameling privékiekjes van militairen. In de oorlog executeert de bezetter in Nederland meer dan drieduizend burgers. Ze zijn veroordeeld wegens een zwaar vergrijp of vermeend verzet, of zijn het slachtoffer van vergeldingsacties voor gepleegde ‘misdaden’ tegen het Derde Rijk. Meer dan 250 mannen en vrouwen worden zonder proces op dezelfde wijze als op de foto op de Waalsdorpervlakte in de duinen tussen Den Haag en Wassenaar om het leven gebracht. De lichamen verdwijnen in ongemarkeerde massagraven waarvan een deel nog altijd niet is gevonden. De slachtoffers worden nog steeds met monumenten en diensten herdacht. De Waalsdorpervlakte is daarbij één van de meest belangrijke herdenkingsplaatsen van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Op de vlakte staan enkele bekende monumenten: een betonnen rand met de opdruk ‘1940-1945’ met daarachter vier fusilladekruisen, en de Bourdonklok, een geschenk van de bevolking van Den Haag.

De grap op de foto verwijst naar meer: ook Duitse militairen kunnen door de krijgsraad ter dood worden veroordeeld en voor een vuurpeloton eindigen. De Duitse krijgstucht is streng. Militairen moeten zich bij ernstige vergrijpen, waaronder diefstal, openbaar dronkenschap, desertie of verzet direct voor een militaire rechtbank verantwoorden. De krijgsraad geeft de soldaten bij uitzondering de kans een celstraf om te zetten in een overplaatsing naar een (straf)eenheid die vaak aan het Oostfront wordt ingezet. Maar vooral op het bewust ontlopen van de militaire plicht staan zware straffen. In Hoek van Holland worden al in mei 1940 gedeserteerde Duitse militairen gefusilleerd. De bezetter neemt deze vorm van verraad zo hoog op dat de ter dood veroordelingen zelfs tot na de bevrijding in mei 1945 doorgaan.

Geraadpleegde bronnen:
KTB 88.AK., National Archives and Records Administration.
Nationaal comité 4 en 5 mei: 4en5mei.nl/oorlogsmonumenten (Zoekterm: Waalsdorpervlakte).

Meer foto’s in: Vrije tijd & vermaak