Gefechtsstand in Noordwijkerhout

In januari 1943 vindt aan de kust een grote stellingswissel plaats. De 167e Infanterie Division vertrekt naar het oostfront en bijna 9.600 officieren en manschappen van de 16e Luftwaffen-Felddivision nemen hun posities over. Het gros van hen verblijft in bunkerstellingen in de duinen. De administratieve bureaus, hoofdkwartieren, opslagplaatsen en ondersteunende diensten liggen echter hoofdzakelijk in het veiliger achterland. Voor het onderbrengen van zoveel militaire functies zijn tientallen gebouwen nodig. De lokale Ortskommandant wijst deze panden toe en het is voor de militairen ten strengste verboden zelf kwartier te maken. Langs de invalswegen van elk dorp of stad wijzen grote rechthoekige borden hen nogmaals op deze regel. In Noordwijkerhout worden scholen, verenigingsgebouwen, verzorgingshuizen en soortgelijke complexen door de Ortskommandantur aangewezen als geschikte onderkomens voor de divisie. Zonder het te weten of er acht op te slaan worden hierbij panden met een bijzondere architectuur of geschiedenis geselecteerd. Dit geldt ook voor de Gefechtsstand van de 8e compagnie van het Jäger-Regiment 31. Deze commandopost is in Noordwijkerhout gevestigd in het vakantiehuis ‘De Vonk’. Het gebouw dateert uit 1918 en biedt onderdak aan meisjes uit arbeidersgezinnen die zo kunnen ontsnappen aan de ongezonde stedelijke achterbuurten en kennis kunnen maken met de natuur en het buitenleven. Het is een vroeg voorbeeld van een Gesamtkunstwerk dat volgens de kenmerken van ‘De Stijl’ is ontworpen door de bekende architect J.J.P. Oud, in samenwerking met de beeldende kunstenaars Th. Van Doesburg en H.H. Kamerlingh Onnes. Tweedimensionale kunst en driedimensionale architectuur zijn hier bewust samengebracht in een harmonieus geheel. Aan de buitenzijde is dit bijvoorbeeld zichtbaar door de strak symmetrische bakstenen gevel met de asymmetrische mozaïeken en, hier helaas niet zichtbaar, afwisselende kleuren van de kozijnen.

Het is onduidelijk of de militair achter de camera ook zo gecharmeerd is van het gebouw, of dat hij zijn onderkomen alleen op de foto zet als herinnering aan zijn verblijf. Ondanks een gebrekkige scherptediepte heeft hij getracht volgens de gulden snede te fotograferen. Bij gebrek aan een groothoeklens komt het gebouw daarbij echter niet volledig in beeld, waardoor we nu slechts een deel van de oprit zien met op de achtergrond het pand. Nauwelijks zichtbaar poseert bij de ingang een staflid van het Jäger-Regiment voor de knullige fotograaf.

Geraadpleegde bronnen:
Bundesarchiv-Militärarchiv (BArch-MA), KTB Jäger-Regiment 31 (Freiburg).
rijksmonumenten.nl/monument/509685/de-vonk/noordwijkerhout.
Veendrick, L., Tussen school en leven. Langdurige internaatsvorming voor meisjes tussen 14 en 16 jaar in de jaren vijftig en zestig in vormingsinternaat De Vonk te Noordwijkerhout (Hilversum, 1991).

Meer foto’s in: Tijdens diensttijd