In 1919 stelt de Volksbund in Duitsland ‘Volkstrauertag’ voor als herdenkingsdag voor de gesneuvelde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. Vanaf 1926 vindt deze herdenking plaats op de tweede zondag van de vastentijd voor Pasen. Nadat de nazi’s aan de macht komen maken ze er in 1934 onder een nieuwe naam een nationale dag van: Heldengedenktag. Ook verplaatsen ze de viering naar maart om het verband met christelijke feest- en gedenkdagen te verbreken. Het karakter is compleet anders: in plaats van dodenherdenking staat militaire heldenverering op de voorgrond. Vlaggen hangen als rouwbetoon niet langer halfstok, maar staan juist in top voor hen die stierven voor Führer, Volk und Vaterland.

In bezet Nederland viert de Wehrmacht de dag elk jaar groots op publieke plekken. Toespraken, kranslegging, marsmuziek en het uitreiken van onderscheidingen omlijsten de ceremoniële herdenking, zoals op de foto zichtbaar is op de Markt in Gouda. De commandant spelt de eerste gegadigde in een rijtje van trotse uitverkorenen zijn IJzeren Kruis 2e klasse op, verkregen door een daad van individuele moed of bovenmaatse prestatie. Links van hem staat zijn adjudant met het bijbehorende papieren certificaat in de hand, terwijl de rest van de compagnie rondom stram in de houding staat. Ze kijken strak voor zich uit. Voor de gevels van enkele huizen dromt de bevolking samen. Een groepje aanschouwt het ritueel op afstand vanonder de luifel van het witgeschilderde en nog steeds bestaande café restaurant Belvedère. Dikwijls moet ook de burgemeester verplicht aanwezig zijn. Na de Tweede Wereldoorlog verdwijnt de heldendoodverering in Duitsland en wordt de oorspronkelijke Volkstrauertag weer ingevoerd. Vanaf dan valt herdenkingsdag in november aan het einde van het kerkelijk jaar, wanneer de christelijke traditie aandacht schenkt aan de overleden dierbaren. Tegenwoordig worden op Volkstrauertag de doden aan de fronten en in het vaderland tijdens twee oorlogen, alsook de slachtoffers van gewelddadige onderdrukking in alle naties herdacht.