Keukenhulp

In de Duitse steunpunten zijn tijdens de bezetting heel wat monden te voeden. Dagelijks gaan er kilo’s brood, vlees en groenten doorheen. Het schillen van de aardappelen neemt flink wat tijd in beslag. Soms zijn medesoldaten zo aardig om de kok bij het keukenwerk te helpen, maar een vaste hulp is wenselijk. Bij veel Duitse eenheden zijn daarom Nederlandse (huis)vrouwen in dienst als werkster of keukenhulp. In eerste instantie wordt er via advertenties in kranten en met aanplakbiljetten geprobeerd om de vrouwen vrijwillig te werven, zoals in de Dordrechtse Courant van 26 oktober 1943. De tekst van de vacature luidt: “Voor de Duitsche Weermacht worden gehuwde vrouwen gevraagd als werkster of keukenhulp”. De vrouwen kunnen zich hiervoor aanmelden bij het Gewestelijke Arbeidsbureau. De meesten zien het niet zitten om vrijwillig voor de Duitsers te werken. In februari 1942 geeft de Reichskommissar für die besetzten niederländischen Gebiete Seyss-Inquart, daarom een verordening uit waarin staat dat niet alleen werklozen verplicht tewerkgesteld kunnen worden, maar alle Nederlanders een oproep kunnen ontvangen voor het uitvoeren van werk in binnen- en buitenland.

Vlakbij Lisse krijgt het keukenpersoneel in een van de stellingen van de 16e Luftwaffen-Felddivision ook hulp van Nederlandse vrouwen. Het is onduidelijk of dit op vrijwillige basis is, of dat de vrouwen hiertoe verplicht zijn. Ze staan in juli 1943 met drie soldaten voor een houten keukenbarak in het duin. Boven de deur is het woord ‘Küche’ te lezen en links op de houten wand staat een witte V van Victorie geschilderd, een verzetsteken dat in 1941 door de Duitsers listig is overgenomen en hier als teken van de Duitse overwinning op alle fronten dient. De vrouwen hebben over hun jurk een werkschort aan en ogen wat ongemakkelijk. De Duitse militairen zijn een stuk vrolijker. Een van de mannen haalt zelfs een grap uit door een pan boven het hoofd van de middelste dame te houden. Hij lacht er zelf het hardst om. In het midden staat een klein en wat merkwaardig ogende soldaat met een broodspaan waarmee hij de broden in de oven kan ‘schieten’. De dames krijgen door hun werk niet alleen een kijkje in de keuken, maar ook in de voor burgers verboden Duitse stellingen. Bij hun aanstelling krijgen ze hiervoor een speciale Ausweis.

Geraadpleegde bronnen:
KTB 88.AK, Bundesarchiv-Militärarchiv (Freiburg).
Sijes, B.A., 1990, De Arbeidsinzet. Gedwongen arbeid van Nederlanders in Duitsland, 1940-1945 (Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, monografieën nr. 11. SDU uitgeverij, ’s-Gravenhage).
De Limburger, 23-08-1941, ‘Victorie!’.
Dordrechtse Courant, 26-11-1943, ‘Voor de Duitsche Weermacht worden gehuwde vrouwen gevraagd als werkster of keukenhulp’.

Meer foto’s in: Tijdens diensttijd