Rode kruizen

Het Sint Jozefpaviljoen aan de Graaf Florisweg, destijds aan de rand van Gouda, bood sinds de opening in 1929 onderdak aan weeskinderen en bejaarden. Een deel van het grote statige paviljoen was echter ingericht als ziekenhuis, waar een rooms-katholieke zustercongregatie uit Limburg de zorg voor patiënten voor haar rekening nam. Al kort na de bezetting van Nederland vordert de Wehrmacht het pand. De bewoners worden elders in de stad ondergebracht, waarna het pand als militair hospitaal dienst doet, een zogenaamd Kriegslazarett. Op het dak worden rode kruizen op een wit vlak aangebracht die geallieerde vliegtuigbemanningen in de lucht duidelijk maken dat ze de locatie moeten ontzien. Het alom bekende symbool van een rood kruis in een wit vlak geeft volgens de Geneefse Conventies bescherming aan humanitaire en medische voertuigen en gebouwen. Dit voorkwam niet dat het ziekenhuis op zondagmiddag 26 november 1944 door geallieerde bommen wordt getroffen, waarbij de oostelijke vleugel geheel wordt verwoest. De slachtoffers lagen metersdiep onder het puin en konden soms pas in de nacht worden bereikt, wat voor velen te laat was. Er vielen zeventien doden waaronder de rector Van der Voort, moeder-overste zuster Galgani, elf zusters, de vrouwelijke portier, twee leerling-verpleegsters en de huisknecht. “Mit schweren Sprengbomben” kopt de Deutsche Zeitung in die Niederlanden een artikel waarin staat dat behalve zeventien burgerslachtoffers ook twaalf Duitse militairen omkomen. Volgens de krant was het een gerichte aanval met zestienzware bommen, ondanks het goed zichtbare internationale teken van het Rode Kruis op het dak.

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat de naar schatting veertien geallieerde vliegtuigen opzettelijk een aanval uitvoeren op een object met het kruis van Genève, beter bekend als het Rode Kruis. Dat is namelijk een schending van het volkenrecht en een oorlogsmisdrijf. Veel aannemelijker is dat de bommen afzwaaiers zijn van het gelijktijdige bombardement op het treinstation, dat als spoorknooppunt in de oorlog al meerdere malen doelwit was. Deze poging het treinverkeer te ontregelen is tevergeefs, want ondanks aanzienlijke schade aan het station blijft de spoorlijn intact. De grote schade aan het Sint Jozefpaviljoen wordt na de oorlog hersteld waarbij de slachtoffers op een plaquette in de hal worden herdacht. Tot 1971 wonen er weer bejaarden, terwijl het ziekenhuis tot 2014 dienst doet. Tegenwoordig is het grondig gerenoveerde Sint Jozef Paviljoen een woon-zorglocatie.

Geraadpleegde bronnen:
oorlogingouda.nl.
Deutsche Zeitung in die Niederlanden (1 december 1944).
Lucas, T., Van weeshuis naar ziekenhuis (Gouda, 2021).

Meer foto’s in: Oefenen & oorlog