Sloop en evacuatie in Katwijk

Een Duitse militair zit op één been geknield op een duintop. Hij kijkt door zijn verrekijker richting de Noordzee en de boulevard van Katwijk. Achter hem staan vijf andere militairen in volle bepakking. De meest rechter soldaat houdt het wapen van de observerende militair vast, de K98k. Dit was het standaard geweer van de Duitse infanterist en heet feitelijk karabijn, vanwege de korte loop. Op de rug van deze militair zijn van hoog naar laag goed verschillende uitrustingsstukken te zien: een etensblik (Kochgeschirr 31), opgerold driehoekig tentzeil (Zeltbahn), gasmaskerbus, veldfles (Feldflasche) en op de heup een bajonet en een opvouwbare schop (Klappspaten). De mannen hebben vanaf hun positie een goed uitzicht over de kust en omringende duinen. Het Vlaggeduin of Koepelduin is met 37 meter dan ook het hoogste natuurlijke punt van Zuid-Holland. Later in de oorlog bouwt de bezetter op deze strategische locatie een stelling met een betonnen observatiepost (Widerstandsnest 251). Deze is nog steeds aanwezig en heeft de naam ‘Koepelbunker’, vernoemd naar het duin. Waar het bouwwerk in de oorlog tot aan de kijkspleet onder het zand was gewerkt is het tegenwoordig grotendeels zichtbaar en door de kleurrijke graffiti een landmark.

Op de foto is de ‘skyline’ van Katwijk zichtbaar, met de Vuurbaak helemaal links, de Andreaskerk in het midden (wit kerkje) en rechts de Nieuwe Kerk aan de Voorstraat. De militairen die twee jaar later in de observatiebunker verblijven hebben een totaal ander uitzicht. De bouw van de Atlantikwall heeft voor Katwijk aan Zee namelijk ingrijpende gevolgen. Al in 1942 worden op last van de Ortskommandant tientallen huizen ontruimd en zijn delen van het dorp aan zeezijde tot verboden gebied verklaard. Hier blijft het niet bij want in 1943 krijgen de inwoners een nieuw bevel onder ogen. Ruim duizend huizen moeten worden ontruimd. De bewoners worden geëvacueerd, van wie een deel in de noordelijke en oostelijke provincies terechtkomt. Bijna zeshonderd woningen worden gesloopt voor de aanleg van nieuwe verdedigingswerken en het creëren van het bijbehorende vrije schootsveld. De karakteristieke Katwijkse boulevard verandert hierdoor in een open zandvlakte die honderd tot tweehonderd meter landinwaarts doorloopt. Alleen de Vuurbaak en de Andreaskerk (met uitzondering van de toren) worden gespaard. Na de bevrijding wordt de boulevard opnieuw bebouwd, maar het authentieke karakter keert niet meer terug. Aan de kust verrijzen moderne bouwwerken in een stijl die typerend is voor de architectuur van de wederopbouwperiode.

Geraadpleegde bronnen:
Katwijk in Oorlog (katwijkinoorlog.nl/widerstandsnest-251-koepelbunker).
Mellink, G., P. Saal en S. van Schuppen, Verdreven voor de Atlantikwall. Ontruiming en afbraak van de Nederlandse kuststreek 1942-1945 (2016, Wbooks, Zwolle).

Meer foto’s in: Bunkers & stellingbouw