Wims unieke foto’s

In januari 1943 start de aanleg van de tweede tankgracht die de buitenste grens vormt van het Verteidigungsbereich Hoek van Holland. De tankversperring doorkruist het Westland vanaf de Noordzee bij Monster tot aan de Nieuwe Waterweg nabij Maasdijk. Gedeelten van de gracht worden ‘droog’ gegraven met draglines en de schop, een groot gedeelte ‘nat’ vanuit bestaand vaarwater. Het werk wordt uitgevoerd door Duitse aannemers in dienst van Organisation Todt, en Nederlandse aannemers die schuiten met zandzuigers en kleine baggermolens inzetten, zoals zichtbaar op de foto’s bij de Van Rijckevorselsluis in de Maasdijk. Hier wordt de bestaande waterloop verdiept en verbreed met steile oevers om zo te voldoen aan het profiel van een droog gegraven tankgracht. De afgegraven grond wordt op de oever gespoten of afgevoerd. Langs beide zijden van de gracht zijn in een tweehonderd meter brede strook alle bouwwerken en bomen die het vrije schootsveld belemmeren verwijderd, waarna mijnenvelden en prikkeldraad hun plaats gaan innemen. Aan de zijde van waar de foto’s zijn genomen staat de boerderij ‘Kostverloren’ van de familie Van den Ende. Ze telen onder andere graan en aardappelen en belanden in een bijzondere situatie als de Duitsers besluiten dat het water voor hun boerderij onderdeel wordt van de elf kilometer lange tankgracht. Kostbare stroken landbouwgrond verdwijnen voor de verbreding van het water en omdat de boerderij in de beoogde gevechtszone ligt moet ook deze wijken. Opvallend genoeg gebeurt dit niet. Het apocriefe verhaal gaat dat boer Van den Ende een Duitse officier uit Den Haag die hier over besliste vijf hanen cadeau deed en zo afbraak wist te voorkomen. Alleen de schuren worden afgebroken. Sindsdien spreekt men over de ‘vijf hanen boerderij’.

Zoon Wim is een fervent amateurfotograaf, een niet veel voorkomende hobby gezien de betaalbaarheid in die tijd. Hij fotografeert de baggerwerkzaamheden en is daarmee een unieke getuige die het graven van de tankgracht documenteert én er vervolgens onverhoopt naast blijft wonen. De boerderij komt in een mijnenveld te liggen en er tegenover staan de tegelijkertijd gebouwde bunkers van het Widerstandsnest 34. Terwijl hun kanon op de boerderij is gericht peddelen Duitse militairen regelmatig met een sloep het water over om eieren te kopen.

Geraadpleegde bronnen:
Mellink, G., Van Glazen stad tot Duitse vesting. Het Westland en de Atlantikwall 1941-1951 (Den Haag 2018).
Expositietekst ‘Een breekbaar landschap’ (Stichting Stelling 33).

Meer foto’s in: Bunkers & stellingbouw